dimanche 5 juillet 2020

ロマンシュ語訳『星の王子さま』を読む:序文・第 1 章

Wikisource にてロマンシュ語版『星の王子さま』が公開されているのを見つけたので、それを素材に勉強してみることにする。ロマンシュ語には 5 つの方言と、その標準化を目指す人工的な文章語ルマンチュ・グリシュン (Rumantsch Grischun) があることが知られているが、今回扱うのはこのルマンチュ・グリシュン版である。

なおロマンシュ語訳『星の王子さま』はほかにもすでに諸方言のうちの 3 つ、すなわちスルシルヴァ方言 (1975 年)、スルミラン方言 (1977 年)、ヴァラーデル方言 (1979 年) に訳されていることがわかっているが、いずれも古くいまとなっては入手困難である。

ロマンシュ語の文法書は日本語では『スイス「ロマンシュ語」入門』(大学書林、2013 年) が唯一のものである。これは主にスルシルヴァ方言の文法を扱ったものだが、ルマンチュ・グリシュンについてもわずかながら記述がある。

以下の転載はライセンス CC BY-SA 3.0 に従う。


A LÉON WERTH

Jau dumond per perdun ils uffants d’avair deditgà quest cudesch ad in creschì. Jau hai ina stgisa seriusa: quest creschì è il meglier ami che jau hai sin quest mund. Jau hai anc in’autra stgisa: quest creschì è bun da chapir tut, perfin ils cudeschs per uffants. E la terza stgisa: quest creschì stat en Frantscha, nua ch’el ha fom e fraid. El ha grond basegn da vegnir consolà. Sche tut questas stgisas na tanschan betg, vi jau deditgar quest cudesch ad el cur ch’el era anc in uffant. Tut ils creschids èn stads uffants ina giada (dentant mo paucs sa regordan anc da quai). Jau curregel pia mia dedicaziun e scriv:

A Léon Werth
cur ch’el era anc in mattet


I

Cur che jau aveva sis onns, hai jau vis ina giada in grondius dissegn en in cudesch davart la tschungla. Il cudesch aveva num: ‹Istorgias vividas› ed il dissegn mussava ina boa che tragutteva in animal selvadi.

En il cudesch steva scrit: «Las serps boa traguttan lur preda entira ed entratga, senza mastegiar. Suenter n’èn ellas betg pli bunas da sa mover e dorman sis mais per digerir.»

Jau hai alura studegià ditg e lung davart las aventuras da la tschungla e la finala sun jau stà bun da far cun ina colur mes emprim dissegn.

Jau hai mussà mi’ovra d’art als creschids ed hai dumandà, sche mes dissegn als fetschia tema.

Els m’han respundì: «Pertge avess in chapè da far tema?»

Ma mes dissegn na represchentava betg in chapè. El mussava ina serp che digeriva in elefant. Alura hai jau dissegnà l’intern da la boa, per ch’ils creschids sajan buns da chapir. Els dovran gea adina explicaziuns.

Ils creschids m’han cusseglià da laschar star ils dissegns da serps boa avertas u serradas e da m’interessar plitost per la geografia, l’istorgia, ils quints e la grammatica. Uschia hai jau, cun sis onns, chalà da dissegnar ed hai qua tras manchentà ina grondiusa carriera da pictur. Jau era decuraschà, suenter che mes dissegns numer 1 e numer 2 n’avevan betg gì success. Ils creschids na chapeschan mai insatge tut sulets ed igl è stentus per ils uffants d’adina stuair declerar e declerar...

Jau hai damai stuì tscherner in auter mastergn ed hai emprendì da pilotar aviuns. Jau sun sgulà per tut il mund enturn. E la geografia, quai è vair, m’ha propi gidà. Jau era bun da distinguer cun l’emprima egliada tranter la China e l’Arizona. Quai è fitg pratic, sch’ins è sa pers durant la notg.

Tras quai hai jau gì en il decurs da mia vita blers contacts cun ina massa glieud seriusa. Jau hai vivì bler cun ils creschids ed als hai pudì observar fitg damanaivel. Quai n’ha betg meglierà fitg mi’opiniun. Cur che jau entupava in creschì che ma pareva in pau pli scort, fascheva jau l’emprova cun mes dissegn numer 1 che jau aveva tegnì en salv. Jau vuleva savair, sch’el era abel da chapir. Ma mintga giada survegniva jau la resposta: «Quai è in chapè.» Alura na discurriva jau ni da boas, ni da tschunglas, ni da stailas. Jau ma metteva sin il medem stgalim cun el. Jau discurriva da bridge, da golf, da politica e da cravattas. E la persuna creschida era fitg cuntenta d’enconuscher in um uschè raschunaivel...


ロマンス語――もっぱらフランス語とイタリア語――の知識があれば、この原文を与えられただけで少なくとも以下の文法事項を容易に推定できる:
  • 定冠詞・男単 il, 男複 ils, 女単 la, 女複 las (il と la は母音の前では l’)。不定冠詞・男 in, 女 ina (母音の前で in’)。
  • 主語人称代名詞 1 単 jau, 3 単男 el, 3 複男 els, 女 ellas。
  • 指示形容詞「この」男単 quest, 女複 questas。
  • 所有形容詞 1 単・男単 mes, 男複 mes, 女単 mia。
  • 名詞の複数形は uffant → uffants「子ども」、cudesch → cudeschs「本」、stgisa → stgisas「言い訳」のように -s がつく。creschì → creschids「大人」は過去分詞由来の名詞 (cf. 伊 crescere「成長する」) なのでそれと同じように変化する。
  • 形容詞はふつう ina stgisa seriusa のように後置。しかしときに grond basegn, ina grondiusa carriera のように前置されることもある。
  • être 動詞:直説法現在 1 単 sun, 3 単 è, 3 複 èn ; 半過去 3 単 era ; 過去分詞 stà。
  • avoir 動詞:直説法現在 1 単 hai, 3 単 ha, 3 複 han ; 半過去 1 単・3 単 aveva, 3 複 avevan ; 不定形 avair。
  • 規則動詞:不定形に少なくとも -ar, -er, -ir の類がある。直説法現在 1 単は語尾をもたない (e.g. jau dumond, jau curregel)。半過去は幹母音 + 3 単 -va (e.g. mussava, tragutteva)。
  • 複合時制の助動詞はほかのロマンス語と同様 avair と esser を使いわける。後者の例として jau sun sgulà「私は飛んだ」、tut ils creschids èn stads uffants「すべての大人は子どもだった」;したがって esser はフランス語と違いイタリア語と同様に esser を助動詞にとる。
  • 過去分詞は -ar 動詞なら -à (e.g. deditgà, consolà) で、ほかに -ì (e.g. creschì) になるものもある。これらは語末の -d が落ちていると思われ、男単以外では女単 -da, 男複 -ds (creschida, creschids) のように復活する (これはトリエステ方言にもあった現象)。
  • 受動態にはイタリア語と同じく〈esser + 過去分詞〉と〈vegnir + 過去分詞〉という 2 つの形式がある。
  • 否定はフランス語のように na (母音の前では n’) と betg で (助) 動詞をはさむ。
  • 副詞 (句) や副文など主語以外の要素が文頭に出たとき倒置が容易に起こる。

Aucun commentaire:

Enregistrer un commentaire