dimanche 25 septembre 2022

マン島語入門 (11) §§89–94

Edmund Goodwin 編、Robert Thomson 改訂の First Lessons in Manx (初版 1901 年、改訂版 1965 年) によってマン島語 (マニン・ゲール語) の文法を勉強するノート。副読本として適宜 J. Kewley Draskau, Practical Manx (Liverpool U.P., 2008) および G. Broderick, A Handbook of Late Spoken Manx (De Gruyter, 1984–86) をも参考にした。

目次リンク:第 1 回を参照のこと。


89. 数詞基数詞

1 un
2 daa
3 three
4 kiare
queig
6 shey
7 shiaght
8 hoght
9 nuy
10 jeih
11 un ... jeig
12 daa ... yeig
13 three ... jeig
14 kiare ... jeig
15 queig ... jeig
16 shey ... jeig
17 shiaght ... jeig
18 hoght ... jeig
19 nuy ... jeig
20 feed
21 un ... as feed
22 daa ... as feed
31 un ... jeig as feed
32 daa ... yeig as feed
40 daeed
41 un ... as daeed
50 jeih ... as daeed
51 un ... as jeig as daeed
60 three feed
61 un ... as three feed
70 jeih ... as three feed, three feed as jeih
71 un ... jeig as three feed
80 kiare feed
81 un ... as kiare feed
90 jeih ... as kiare feed, kiare feed as jeih
91 un ... jeig as kiare feed
100 keead
200 daa cheead
300 three cheead
400 kiare cheead
500 queig cheead
600 shey cheead
1,000 thousane, jeih cheead
1,000,000 millioon

〔原文では 70 を表す 2 通りの後者 three feed as jeih の threefeed にスペースがないが、Kewley Draskau をも参照して誤植と判断した。〕

数を数えるときには、un ではなく unnane, ’nane が用いられる。これは 11, 21, 31 など un が現れるすべてで同様。また 2 と 22, 42, 62, ... では daa でなく jees であり、さらに three のかわりには troor が用いられることがある。そのほかの場合、jees, troor は「2 人の人」「3 人の人」を意味する。

90. 名詞はふつう、複合数詞の最初の部分と as とのあいだに来る:daa ghooinney jeig  12 人の人、jeih deiney as feed  30 人、kiare cheead deiney as jeih as feed  430 人。しかしほかの置きかたもありうる:kiare-feed as nuy persoonyn jeig  99 人の人 (ルカ 15:7)。〔今度は kiare-feed にハイフンが入っている。どうも表記はかなり揺らぎがあるらしい。〕

数詞 un, daa, feed, daeed (および残りの feed の倍数)、ならびに keead と thousane のあとでは、名詞は単数のままになる:

un laue 1 つの手
daa laue 2 つの手
three laueyn 3 つの手
un laue jeig 11 の手
un dooinney as feed 21 人の人
feed laue, daeed laue, etc.

計数単位の名詞 (laa, punt, etc.) はふつう、いかなる数詞のあとでも単数のままである。

数詞に関連した子音変異については §186.7, 18 を見よ。keayrt「回」:un cheayrt  1 回、daa cheayrt  2 回、three keayrtyn  3 回、etc.

〔§186. (7) すべての序数詞、ならびに基数詞 un と daa (単独でも、より大きな複合数詞の一部でも) のあとでは名詞は軟音化する。
 (18) 上記 7 において、un と chied は t, d, çh, j で始まる語には影響しない。〕

91. 序数詞

1st    yn chied
2nd    yn nah
3rd    yn trass
4th    yn chiarroo
5th    yn wheiggoo
6th    yn çheyoo
7th    yn çhiaghtoo
8th    yn hoghtoo
9th    yn nuyoo
10th    yn jeihoo
11th    yn chied ... jeig
12th    yn nah ... yeig
13th    yn trass ... jeig
14th    yn chiarroo ... jeig
20th    yn (f)eedoo
21st    yn chied ... as feed
30th    yn jeihoo ... as feed
31st    yn chied ... jeig as feed
40th    yn daeedoo
60th    yn three feedoo
80th    yn chiare feedoo
100th    yn cheeadoo

序数詞のあとでは名詞の軟音化が見られる。例外は chied (単独および複合数詞において) で、このときは歯音〔t, d, çh, j〕は影響を受けない。

名詞に先行する部分の数詞だけが基数詞の形になることに注意せよ。

92. blein [女] 年 (属 bleeaney, 複 bleeantyn または bleeaney)。car ny bleeany 一年じゅう、文字どおりには ‘a turn of the year’。通常の名詞が複数形で現れる数詞のあとでは、bleeaney も用いられる:daa vlein  2 年、three bleeaney  3 年。数詞がないときには複数は bleeantyn。

blein-lheim [女] うるう年
mee [女] 月
shiaghtin [女] 週
kegeesh [女] 2 週間
raiee [女] 四半期 (1 年の 4 分の 1)
laa [男] 日
laa-feailley 祝日
laa-ruggyr, laa-ruggyree 誕生日
laa-bleeaney 周年記念日
laa-boaldyn, laa-voaldyn メーデー
laa yn Nollick クリスマスの日
oie [女] 夜
oie houney ハロウィンの夜
arragh [男] 春
sourey [男] 夏
fouyr [女・男] 秋
geurey [男] 冬
imbagh [男・女] 季節
eash [女] 年齢
oor [女] 時間 (英 hour)
lieh oor 半時間〔=30 分。次節の問題文では lieh-oor とハイフンが入っている。〕
oor dy lieh 1 時間半〔=90 分〕
kerroo [男] 4 分の 1 時間〔=15 分。問題文では kierroo というつづりで現れる。〕
minnid [女] 分
grig [男] または tullagh [女] 秒
clag [男] 鐘、時計
er y chlag 〜時ちょうど (英 o’clock)
keeill [女] 教会
cabbal [女] チャペル、礼拝堂
saggyrt [男] 聖職者、牧師
aspick [男] 主教、司教
shirveish [男] サービス、奉仕、服務
Yn chied vee jeh’n vlein 1 月
Yn nah vee jeh’n vlein 2 月
Mart, mayrt, mayrnt, Mee vart 3 月
Avril 4 月〔Kewley Draskau では Averil。〕
Boaldyn, Mee ny boaldyn 5 月
Mee veanagh y touree 6 月
Mee s’jerree yn touree 7 月
Yn chied vee jeh’n ouyr 8 月
Mee veanagh yn ouyr 9 月
Mee s’jerree yn ouyr 10 月
Mee houney 11 月
Mee veanagh y gheuree 12 月
月名のうちいくつかには別名がある。Mee veanagh yn arree (=春の中月) は 3 月に、mee s’jerree yn aree (=春の最後の月) は 4 月に使われることがある。
Calsht [女] イースター
Sauin [女] ハロウィン
Kingeesh [女] 聖霊降臨節
Nollick [女] クリスマス
quoid または cre-woad いくら、いくつ
lurg 〜のあとに
er y laa cheddin 同じ日に
moghey 早くに (英 early)
anmagh 遅くに (英 late)
dy-gerrid すぐに (英 shortly, soon)
laa chaie 先日 (英 the other day) — Jedoonee chaih (chaie) 前の日曜日

93.〔日本語に訳せ。〕

Cre’n eash ta shiu? あなたはおいくつですか。
Bee’m jeih as daeed dy-gerrid. まもなく 50 になります。
T’eh feed blein dy eash. 彼は 20 歳だ。
Cre’n traa t’eh? 何時ですか。〔What time is it?〕
T’eh shiaght er y chlag. 7 時ちょうどです。
Vel eh nuy er y chlag foast? まだ 9 時ですか。
T’eh lieh-oor lurg nuy. 9 時半です。
Te kierroo dys jeih (t’eh giare kierroo jeh jeih). 10 時まで 15 分 [10 時 15 分前] です。
T’eh kierroo lurg ’nane. 1 時 15 分です。
Cha nel eh jees er y chlag foast; cha nel eh agh queig minnidyn as feed lurg nane. まだ 2 時ではない。1 時 25 分でしかない。〔nane にアポストロフィがないのは原文ママ。〕
Vel y clag er woalley? 鐘は鳴ってあるか。〔er は完了の小辞 (§59)。bwoalley は §68 で出た。〕
T’eh er woalley kiare. それは 4 時に鳴ってある。
Ta’n clag bwoalley son shirveish-chillagh. その鐘は聖務日課のために鳴る。〔killagh は未出。これはじつは keeill の属格である。〕
Ta ben y taggyrt feer dooie. その牧師の妻はとても親切だ。〔saggyrt が t になっていることについては §79。これは男性属格形。〕
Ta mee er vakin daa haggyrt goll gys y cheeill jiu. 私は今日 2 人の牧師たちが教会へ行くのを見てある。
Quoid laa t’ayns y chied vee jeh’n vlein? 1 月には何日あるか。
Ta un laa jeig as feed ayns y chied vee jeh’n vlein, as cha nel agh hoght as feed ’syn nah vee. 1 月には 31 日あるが、2 月には 28 日しかない。
Quoid laa t’ayns yn vlein-lheim? うるう年には何日あるか。
Three cheead shey as three feed. 366。
Three shiaghtin son Jeluain shoh çheet. 次の月曜日まで (?) 3 週間〔shoh çheet で ‘next’ の意味になるようだ (Kewley Draskau, p. 205)。Jeluain というつづりは §74 にも出ていないが、KD, p. 204 には載っている。〕
Shiaghtin Jedonee shoh s’jerree (a week last Sunday). このまえの日曜日の 1 週間前。
Ayns shiaghtin dy hraa (in a week’s time) 1 週間の期間で。
Bee’m ayns shen. 私はそこにいるだろう。
Veryms dhyt jeih punt ’sy vlein (per annum). 年間 10 ポンドを君に送ろう。〔veryms は coyrt, cur の未来独立形 1 単の強勢形。§§44, 169 では verrym と r ふたつで書かれていたのだが、KD, p. 134 では verym, derym。〕

94.〔マン島語に訳せ。〕

彼は何歳ですか。Cre’n eash t’eh?
彼は明日 20 歳になる。Bee eh feed mairagh.
それは何時だったか。Cre’n traa v’eh?
6 時ちょうどだった。V’eh shey er y chlag.
いまは 8 時ちょうどか。Vel eh hoght er y chlag?
8 時半だ。T’eh lieh-oor lurg hoght.
9 時まで 15 分だ。T’eh kierroo dys nuy.
2 時半だ。T’eh lieh-oor lurg jees.
6 時 15 分すぎだ。T’eh kierroo jurg shey.
まもなく 8 時だ。Bee eh hoght dy-gerrid.
私は畑で 3 人の男と 4 人の女、6 頭の馬と 17 頭の牝牛を見る。Ta mee fakin ayns y vagher three deiney as kiare mraane, shey cabbil as shiaght booaghyn jeig.〔deiney, mraane, cabbil, booaghyn は順に dooinney, ben, cabbyl, booa の複数形。deiney 以外は未出。〕
彼はまもなくここにいる (=来る)、彼はいつも早い。Bee eh ayns shoh dy-gerrid, t’eh moghey dy kinjagh.〔dy kinjagh は §48 に出た。〕
私はしばしば遅い (=遅刻する)。Ta mee anmagh dy-mennick.
日曜日は週の最初の日で、土曜日は最後だ。
1 日には 24 時間があり、1 時間には 60 分がある。Ta kiare oor(agh)yn as feed ayns un laa, as ta three feed minnid ayns un oor.〔oor「時間」は単位なので 24 でも単数扱いになりそうだが、実際ググってみると ‘kiare ooryn as feed’ しか用例がない。他方 60 のあとはいずれにせよ単数形でないといけないから minnidyn は不可。〕
1 年には何日あるか。Quoid laa t’ayns blein?
365。Three cheead queig as three feed.
4 月には 30 日あり、5 月には 31。Ta jeih laa as feed ayns Averil, as ta un laa jeig as feed ayns Boaldyn.〔Averil, Boaldyn は無冠詞。〕
私といっしょに礼拝をしに次の日曜に来い。Tra Jedoonee shoh çheet son shirveish marym.

Aucun commentaire:

Enregistrer un commentaire